Holszany

 Tytuł parafii: św. Jan Chrzciciel

Гродненская обл., Ошмянский р-он

231120 ГОЛЬШАНЫ, ул. Кляшторная 1

tel. (0 0375 1593) 393 99

e-mail: holszany@wp.pl

Proboszczem jest o. Bogusław Wójtowicz

Klasztor został ufundowany przez podkanclerzego litewskiego Pawła Stefana Sapiehę. Razem z kościołem zbudowany został w 1618 w sąsiedztwie zamku Sapiehów. W 1774 świątynię przebudowano, całkowicie zmieniając jej wygląd. W 1618 r. Paweł Sapieha, stajenny WKL i starosta oszmiański (od 1623 r. podkanclerz WKL), ówczesny właściciel zamku i miasteczka, zaprosił do Holszan ojców franciszkanów konwentualnych, dla których przy kościele założył klasztor. Kościół został całkowicie przebudowany i poświęcony 6 sierpnia tegoż roku. W 1637 r. było tu 15 zakonników, w studium zakonnym 6 uczniów uczyło się retoryki i logiki.

Początkowo klasztor należał do polskiej prowincji zakonu, a po 1686 r. – do litewskiej. W 1687 r. konwent należał do kustodii oszmiańskiej. W Holszanach w latach 1742, 1787 i 1829 odbywały się kapituły prowincji. Franciszkanie holszańscy mieli rezydencję przy kościele w Bogdanowie (do 1792 r.), w XVIII w. przy klasztorze czynna była szkoła parafialna. Parafia w Holszanach zawsze wchodziła w skład dekanatu oszmiańskiego. W 1659 r. podczas wojny, znanej w historii jako potop szwedzki, wojska moskiewskie rozrabowały klasztor. Przypuszcza się, że w latach 1671-1675 kościół był poszerzony – do wejścia dobudowano nową dwuwieżową fasadę. W skrzydłach transeptu mieściły się kaplice – św. Franciszka i fundatorska, gdzie znajdował się nagrobek Pawła Sapiehy (+1635).

Klasztor franciszkański działał do 1832, gdy został skasowany; kościół pozostał czynny jako parafialny. W klasztorze władze rosyjskie umieściły koszary, zaś część budynku mieszkalnego dla zakonników nakazały rozebrać. Świątynia została zamknięta przez władze radzieckie po II wojnie światowej, które poleciły rozlokować w kościele warsztat, zaś w klasztorze – magazyn. Po upadku ZSRR część budynku klasztornego zwrócono pierwotnym właścicielom, natomiast w pozostałym pomieszczeniach funkcjonuje filia Państwowego Muzeum Sztuki Białorusi. Kościół od 1990 ponownie jest czynny.

Kościół w Holszanach został wzniesiony na planie prostokąta. Jest to budowla trójnawowa. Jej elewację zdobi barokowy fronton dekorowany wolutami oraz pilastry. Główną nawę kościoła kryje sklepienie kolebkowe z lunetami, natomiast nawy boczne – sklepienie krzyżowe. Prezbiterium ani przedsionek nie są wydzielone. Konstrukcja kościoła wspiera się na ośmiu filarach. Pierwotne wyposażenie świątyni uległo po II wojnie światowej całkowitemu zniszczeniu. Przetrwały jedynie XVIII-wieczne iluzjonistyczne malowidła ścienne. Fundator kościoła, Paweł Stefan Sapieha, został pochowany w jednej z kaplic w świątyni, podobnie jak jego trzy małżonki. Figury zmarłych, stanowiące część nagrobka, eksponowane są w Muzeum Kultury Białoruskiej w Mińsku. Dzwonnica kościelna jest budowlą wolno stojącą (z początku XIX w.). Z kościołem łączy się budynek klasztoru, dwukondygnacyjny, pierwotnie dwuwieżowy (przetrwała tylko jedna z wież), na planie prostokąta z wewnętrznym dziedzińcem. Cały kompleks otacza mur.

Niektóre źródła podają, że w XVI w. nowi właściciele Holszan, protestanci Sapiehowie, zamienili kościół na zbór kalwiński, jednak w 1550 r. świątynia katolicka znowu weszła w skład diecezji wileńskiej. W końcu XVI w. drewniana świątynia w centrum miasteczka została zamieniona na kamienny kościół, który w 1596 r. biskup wileński Eustachy Wołowicz konsekrował pod historycznym wezwaniem. Była to świątynia trzynawowa z dwiema wieżami z rozwiniętym transeptem i półokrągłą apsydą orientowaną na wschód. Podłoga była wysłana cegłą, dach pokrywała płaska dachówka.